زوایای پنهان مناسبات پاکستان با طالبان

به گزارش پایگاه شناختی مبسوط،نشست مجازی «برزخ قدرت در افغانستان؛ تحلیلی بر بازگشت طالبان» به همت مرکز مطالعات خلیج فارس و دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز، انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا و خانه اندیشمندان علوم انسانی با حضور «احمدرضا طاهری» عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان، «جیلانی فرهاد» کارشناس مسایل افغانستان و سخنگوی پیشین استانداری هرات و «سعید باقری خاروانی» دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. در ادامه متن سخنان «احمدرضا طاهری» را می خوانیم:

زوایای پنهان مناسبات پاکستان با طالبان

طاهری در مورد سیاست‌های پاکستان در قبال طالبان گفت: بسیاری از مقامات سیاسی و دیپلماتیک پاکستان می‌گویند اسلام‌آباد از طالبان حمایت نمی کند. با این حال تعداد زیادی از مقامات رسمی پاکستانی این مساله را رد نمی کنند بلکه با دلیل به آن می پردازند. بعنوان نمونه یکی از مهمترین دلایل این است که پاکستان باید بداند در همسایگی این کشور یعنی در افغانستان چه می گذرد؟ پاکستان نمی تواند نسبت به این مساله مهم بی تفاوت باشد. مثل خیلی از کشورهای دیگر پاکستان هم در راستای منافع خود عمل می کند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان افزود: اگر بخواهیم به گذشته پاکستان برگردیم به یک تعبیر می توان گفت که تاسیس پاکستان بر اساس مذهب یا دین است. برای دفاع از تمامیت ارضی کشور، پاکستان نیاز به ایدئولوژی اسلامی دارد که برای حفظ و ترویج آن طالبان یا گروه هایی که همسو با طالبان هستند نقش مهمی در پاکستان ایفا می کنند. به همین جهت است که پاکستان اغلب از طالبان و گروه ها یا سازمان های همفکر برای مقابله با تهدیدهای داخلی و منطقه ای بهره می برد. برای اینکه گروه هایی چون طالبان، لااقل طالبان پاکستان، از کنترل پاکستان خارج نشوند دولت مرکزی نیاز به یک سیستم امنیتی و نظامی قوی دارد.     

نگرانی‌های اسلام آباد در منطقه

طاهری در مورد نقش پاکستان در افغانستان اظهار داشت: طبیعتاً نوع حکومتی که در افغانستان روی کار است برای پاکستان خیلی مهم است. به همین جهت پاکستان یکی از کشورهای منطقه بحساب می آید که در امور داخلی افغانستان نقش کلیدی ایفا کرده است. حمایت از طالبان یکی از نمونه ها است. این طور به نظر می رسد که دولت مرکزی پاکستان در این خصوص و یا موارد مشابه صرفا سیاست هایی را اجرا می کند که پشت درب های بسته بین قدرتمندان امنیتی و ارتشی به نتیجه می رسد.

این استاد دانشگاه در ادامه بیان داشت: پاکستانی ها در سیاست منطقه ای و خارجه انعطاف زیادی از خود نشان می دهند. بعنوان مثال، جایی که لازم باشد با چین همراه هستند. جایی که نیاز ببینند با آمریکا همسو می شوند و البته جایی هم که لازم بدانند علیه آمریکا اقدام می کنند. حتی اگر لازم باشد طالبان را هم گاها فدای سیاست های خود می کنند. بهترین نمونه همکاری دولت پاکستان با آمریکا در سرنگونی طالبان پس از حملات یازده سپتامبر است. البته پاکستان نگرانی هایی هم دارد، از جمله اینکه بعضی از حملات تروریستی که در داخل پاکستان صورت می گیرد خارج از اختیار دستگاه های امنیتی است. هجوم پناهجویان افغان به پاکستان یکی دیگر از مشکلات این کشور به شمار می رود. یا مثلا همیشه پاکستان و آمریکا روابط خوبی نداشته اند. درست است که پاکستان تحت تاثیر آمریکا قرار می گیرد اما همیشه به این شکل نیست و پاکستانی ها در تصمیمات خود جایی که مصلحت بدانند مستقلانه عمل می کنند. یکی دیگر از نگرانی های پاکستان فشار برخی از کشورهای اروپایی برای کنترل طالبان توسط پاکستان است که با این وجود به پاکستان زیاد در این خصوص اعتماد ندارند. این نگرانی ها موجب شده که پاکستان از طالبان بعنوان فرصت استفاده کند. طالبان چندین منافع برای پاکستان دارد که آنها را زیرمجموعه منافع امنیتی به ۲ دسته تقسیم کرده‌ایم.

پاکستان و ملاحظات داخلی این کشور در خصوص طالبان

طاهری در مورد منافع داخلی طالبان برای پاکستان توضیح داد: بعنوان مثال، گروه های تجزیه طلب بلوچ از ابتدای تأسیس پاکستان همواره به دنبال استقلال بوده اند. در نتیجه، دولت مرکزی پاکستان به طرق مختلف با این مساله مقابله کرده است. یکی از راه های مقابله حضور (بانفوذ) تدریجی پشتون ها در کویته پاکستان است که امروزه باعث شده تعداد قابل توجهی از پشتون ها در اقتصاد و فرهنگ کویته که مرکز ایالت بلوچستان است تاثیرگذار باشند؛ به شکلی که به اندازه بلوچ ها پشتون ها هم صاحب زمین و املاک هستند، تا حدی که پشتون ها مانند بلوچ ها کویته را از آن خود می دانند. اکثریت پشتون ها گرایش های فکری نزدیک به طالبان دارند و اکثر طالبان پشتون هستند. این موجب می شود چنانچه فرضا یک زمانی شرایط برای استقلال بلوچ ها فراهم شود، آنها مجبور میشوند علاوه بر دولت مرکزی با قوم پشتون هم روبرو شوند که در دنیای امروز با شرایطی که وجود دارد و آینده نزدیک بعید بنظر می‌رسد که بلوچ ها بتوانند در کویته یا بلوچستان مقابل پشتون ها قرار بگیرند.

وی در ادامه افزود: خیلی ها معتقدند که روند باصطلاح به قدرت رسیدن پشتون ها در کویته مهندسی شده است. پشتون های طالب که مجهز به ایدئولوژی اسلامی هستند این ایدئولوژی را آنقدر ترویج داده اند که ناسیونالیسم قومی بلوچ را تحت الشعاع قرار داده است. بنابراین، وجود طالبان در بلوچستان چه به صورت یک تفکر و چه به شکل فیزیکی در مقابل ناسیونالیسم قومی بلوچ قرار گرفته و این مساله به نفع امنیت ملی پاکستان است.

منافع منطقه‌ای طالبان برای پاکستان

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان در مورد منافع منطقه ای طالبان برای پاکستان گفت: پاکستان و هند از همان ابتدای تأسیس دشمن هم بوده اند و گاه اسلام آباد برای ضربه زدن به هند در جنگ های چریکی پاکستان از طالبان یا گروه های دیگر علیه هند استفاده کرده که البته مقامات رسمی پاکستان هرگز این موارد را تایید نکرده اند. چون طالبان مجهز به ایدئولوژی است در مواردی پاکستان برای رسیدن به اهداف خود و مقابله با دشمنان نیاز به طالبان دارد و اغلب بنا به مصلحت های سیاسی از این ابزار ایدئولوژیکی استفاده می کند؛ مثلاً علیه شیعه ها یا علیه هندی ها. پاکستان از این ابزار برای گرفتن امتیاز از کشورهای همسایه و قدرت های بزرگ بهره می برد.

طالبان چه مزیتی برای اسلام آباد در افغانستان فراهم می‌سازند؟

طاهری در مورد منافع طالبان در افغانستان برای پاکستان توضیح داد: در خود افغانستان به هر حال دولتی که می تواند روابط بهتری با پاکستان داشته باشد دولت طالبان است. در بین جریان های سیاسی افغانستان طالبان حرف‌شنویی بیشتری از پاکستان دارد. در نتیجه، از این طریق پاکستان راحت تر می‌تواند در افغانستان اعمال نفوذ کند. پاکستان از تبدیل شدن افغانستان به پناهگاه امن برای گروه های ضد پاکستانی و قدرت های دیگر هراس دارد. با وجود اینکه عناصر امنیتی و ارتشی بنا به دلایل سیاسی از طالبان حمایت می کنند، افرادی هم هستند که به لحاظ اندیشه با طالبان همسو هستند و این افراد در سیستم نظامی و امنیتی پاکستان دارای قدرت هستند.^(ایرنا)